Religie revolutionair, of: Wordt er met kerstmis een terrorist geboren?

Waar gaat religie over? Het eerste waar ik aan denk, is: kaarsjes, kruisjes en gevouwen handen. Dat is eigenlijk onzin. Religie is revolutionair. Via Filippijnse afbeeldingen van Maria en Jezus is dat makkelijk te zien.
Want wat zie je op de afbeelding hieronder (volg link 2)? In ieder geval een heilige, met gevouwen handen en een stralenkrans. Dat zal Maria wel zijn. En naast haar? Het is een jongetje, dus het zal wel Jezus zijn. Zeker omdat het ook al bijna kerstmis is.
Bij het kijken zie je ook gelijk dat er iets aan de hand is. Zeker als je het vergelijkt met de andere afbeelding van Maria met kind (volg link 2, zie ook afbeelding boven) Ja, het is een jongetje, ondanks jurk en lang haar. Hier is Jezus een klein prinsje in kleren die duurder zijn dan wat ik ooit zal dragen. De andere Jezus heeft iets aan wat lijkt op mijn wandeloutfit: sandalen, losse broek, shirt, hoed en…een gigantische dolk. Dat is er wat er aan zijn zij hangt. Het is een bolo, want zo heet een dolk op de Filippijnen en daar komt dit beeld vandaan. De naam van de afbeelding is Birhen ng Balintawak, de ‘Maagd van Balintawak’. Balintawak is nu een wijk van Manila, ooit was het een dorpje buiten de stad. Een ideale plek om de stad in de gaten te houden. En dat deden opstandelingen ook tijdens de Filippijnse revolutie van 1896, ze waren in opstand gekomen tegen de Spaanse overheersing. Ze overnachtten er en wilden de volgende dag door naar de stad. In een droom verscheen hen toen deze Maria met Jezus om ze te waarschuwen dat ze dat niet moesten doen. De dag erop werd hun schuilplaats in de stad door de politie overvallen. Ze waren dus gered, door een droom van deze Maria. Dat is een fraai wonderverhaal en daar zijn er wel meer van. Typisch religieus. – Ja, het is inderdaad typisch religieus, maar niet omdat het een wonder is. Het is typisch religieus omdat religieuze ervaring heel veel meer doet dan iemand redden of laten geloven alleen. Dat begin je te zien als je de afbeelding nog een keertje bekijkt en in wat meer detail vergelijkt met de andere Maria (die heeft ook een naam: Onze Lieve Vrouwe van de Berg Carmel). Je kan een paar dingen zien:
– De Birhen ng Balitawak en haar kind zijn in boerenkleren uit de Filippijnen gekleed; de andere Maria en haar Jezus dragen koninklijke gewaden – je associeert ze met de Spaanse koning, die over de Filippijnen heerste
– De Birhen ng Balitawak en haar kind lijken flink wat huidskleur betreft op Filipinos, de andere Maria en de bijbehorende Jezus zijn zo Europees als het maar kan – Spaans met name.
– De Jezus op de arm van Onze Lieve Vrouwe van de Berg Carmel is een zoet kindje, de Filipijnse Jezus is al een jonge man en bovendien gewapend – hij lijkt exact op een opstandeling en zo is hij ook bedoeld.
Heel in het kort gebeurt er hier dit: van een figuur verbonden met de Spaanse kolonisatie wordt Maria in één klap iemand die bij het Filipijnse volk hoort, en Jezus wordt net zo snel van een zoet kindje een Filipijnse revolutionair. Het eigenlijke wonder is daarom helemaal niet dat een paar opstandelingen in hun droom gewaarschuwd worden. Daar kun je psychologen op loslaten. Nee, het echte wonder is dat religie hier verandert en een andere kant kiest: van een macht die bij de Spaanse kolonisatie hoort, wordt het in één droom een macht die bij de opstandelingen hoort: Maria en Jezus horen bij hen want ze zijn net als hen. Religiewetenschappers kijken naar dit soort veranderingen en zien dan: religie is veel meer dan kaarsjes, kruisjes en gevouwen handen – religie is revolutionair!

Link 1: http://inapenafrancia360.weebly.com/our-lady-of-mount-carmel-of-san-sebastian.html

Link 2: https://www.facebook.com/ifipagegallery/posts/1751660004844179

Peter-Ben Smit