Mijn God, hoe hou je het vol?

Je bent fit, je hebt goede vrienden, je opleiding of werk loopt lekker: en toch loop je vast. Dit kan iedereen overkomen, ook mensen van wie je het niet verwacht. Maar waarom? Een gebrek aan zin in het leven leek het probleem te zijn. Een onderzoeker van de politieacademie ging hierover met me in gesprek. Waarom? Hij had gezien dat ik onderzoek doe naar waar mensen veerkracht, “resilience”, met het Engelse begrip, vandaan halen. Ik doe dat door te kijken naar hoe religie en hoe zingeving in het algemeen daar een rol bij spelen.
Mijn onderzoek krijgt zijn inspiratie uit de coronasituatie. Hierin hebben veel mensen het zwaar. Ze hebben veel minder zin in het leven, voelen zich down, of gewoon helemaal leeg en zonder energie. Religieuze tradities proberen vaak mensen zin te geven in het leven. En zin geeft weer houvast als je niet meer weet waarom je leeft, waarom je je werk doet, of waarom je eigenlijk je best doet op je opleiding of afspreekt met vrienden.
Voer voor psychologen zou je misschien denken. En daarin heb je ook gelijk: ik werk met psychologen samen die gespecialiseerd zijn in religie. Zelf heb ik een eigen bijdrage: mijn expertise ligt op het vlak van religieuze bronnen, de Bijbel met name. Thema’s daaruit kunnen een heel belangrijke bijdrage leveren, zelfs als je niet heel erg veel met religie hebt. Ik geef een voorbeeld.
Stel, je zit thuis, moet thuis werken of mag niet naar school, je verveelt je, je ergert je misschien aan je partner, kinderen, ouders, broers of zussen en baalt. Je mag niets, niet eens afspreken met vrienden of vriendinnen. Als die gedachten in je hoofd rondspoken: ik mag niets, het is allemaal vervelend en er lijkt geen einde aan te komen, is het niet gek dat je je snel slecht gaat voelen. Je vertelt jezelf als het ware steeds hetzelfde verhaal: “het is allemaal slecht en het blijft ook slecht.” Dus voel je je ook zo. Dit is een typisch stukje zingeving. God komt er niet aan te pas, maar het zegt wel iets over hoe je in het leven staat en wat je eraan ervaart. Nogal negatief, in dit geval. Een burnout ligt zo op de loer, of depressie.
Maar nu een ander voorbeeld: stel je zit thuis, je mag nog steeds niets, maar je zegt tegen jezelf: ik blijf thuis zodat ik niet ziek word en ik ook niemand anders ziek maak. Eigenlijk zorg ik door thuis te blijven voor mezelf en voor andere mensen. Zo ben ik best goed bezig, en het lukt me nog goed ook. De kans is groot dat je je dan ook goed gaat voelen. Ook dit is een stukje zingeving, maar dan met een positief effect. Ook hier komt God niet direct aan te pas, maar het sluit wel aan bij iets wat religies vaak benadrukken: naastenliefde, of solidariteit. Door goed te zorgen voor de ander ervaar je ook meer positieve zin en betekenis in je bestaan.
Bijbelse bronnen bieden daarvoor voor veel mensen een belangrijke inspiratie. Jezus, bijvoorbeeld, riep mensen op om van hun naasten en van God net zo te houden als van zichzelf. Dat is betekent ook: zorgen voor andere mensen, zorgen voor jezelf, juist ook in een moeilijke situatie zoals nu met corona. En het gevolg daarvan is dat je door dat houden van anderen en van jezelf ook een stuk sterker in het leven staat. Religie geeft mensen zo veerkracht. Dat is mooi om te zien en boeiend om te onderzoeken, want wie zou nou niet willen weten hoe zoiets zinnigs precies in z’n werk gaat?
Peter-Ben Smit