Mediteren zenboeddhisten meer tijdens de lockdown of niet?

Van zenboeddhisten weet iedereen wel dat ze mediteren. De langdurige situatie van lockdown die gaande is in Nederland – en de wereld – lijkt misschien een mooi moment hiervoor: iedereen is meer thuis en heeft misschien meer tijd om op een kussen te gaan zitten om de eigen geest eens goed te bekijken. Handig eigenlijk, als je zenboeddhist bent, want met jezelf geconfronteerd wordt je toch wel als je zoveel thuis zit!

Steun

Uit een onderzoek gedaan aan de Universiteit Utrecht tijdens en na de eerste lockdown bleek echter dat zenboeddhisten niet zozeer meer gingen mediteren. Weet je wat ze wel meer gingen doen? Steun zoeken bij elkaar! Waar ze normaliter de meditaties gebruiken om even tot rust te komen van hun leven, en weer helderheid in hun hoofd en hart te krijgen, hadden ze nu al veel stilte. Maar ze hadden behoefte om de ervaringen te delen met anderen die op een vergelijkbare manier in het leven stonden.

Hoe zag dat er dan uit, dat ze meer steun bij elkaar zochten? Dat ging meestal niet via live ontmoetingen. De meeste zenboeddhisten hadden hun centra gesloten, al zou het volgens de wet wel mogen om samen te komen omdat zenboeddhisme erkend is als religie. Wat deden ze dan wel?

In sommige zengroepen vonden veel meer heel persoonlijke uitwisselingen plaats over digitale kanalen zoals Zoom, bijvoorbeeld doordat iemand vertelde over een zieke vriend, waar iedereen dan veel goede energie naar ging sturen of ging bidden. Of er was een ‘luistercirkel’ waar iedereen kon delen hoe het voor hem of haar was, ook als het eigenlijk wel lekker rustig voelde.

Wat er ten tweede ook gebeurde, naast de meer persoonlijke ontboezemingen in de online bijeenkomsten, was dat er ineens wandelingetjes gemaakt werden. Mensen die normaal alleen samen stil waren spraken elkaar. Ook gingen ze soms een boodschap voor een ander doen als die in quarantaine zat of ziek was.

Een derde verschijnsel was dat er door de meer kwestbare personen een groter beroep werd gedaan op de leraren. Die voelden zich soms heuse pastors. Dit was nodig voor mensen die alleen woonden en er echt eenzaam van werden, of een beetje gek. De zenleraren vertelden dat ze dan niet meteen allerlei zenboeddhistische dingen gingen zeggen, maar eerst gewoon luisterden en meeleefden.

Mediteren

Pas daarna gingen ze ook onderzoeken hoe je nu met mediteren er wat beter tegen zou kunnen. Bijvoorbeeld, zeiden ze, door je te richten op mededogen voor alle mensen die ziek zijn en te bedenken of je wat kon doen voor andere mensen, hoe klein ook. Wat de zenleraren ook vertelden is dat ze spraken over hoe vergankelijk alles is. Dit is heel belangrijk in het zenboeddhisme: alles wat gebeurt, bestaat maar een moment en dan is het voorbij en komt er wat nieuws. Dit aanvaarden is de kunst van het leven, en van sterven, tegelijk. Zo werd een heel diepe wijsheid uit het boeddhisme heel concreet en zeiden ze: je kunt je er juist nu heel goed in verdiepen.

En dan gingen ze wel weer mediteren natuurlijk, gesterkt door elkaar. Ze zeiden er ook bij, dat het helemaal niet makkelijk was om zo’n rustige zenboeddhist te zijn in een crisis. Je mag dan wel kunnen mediteren, je hebt ook je vrienden en leuke dingen nodig. En ze zeiden zonder uitzondering: samen mediteren is veel fijner. Dan til je elkaar een beetje op.

Wil je meer lezen? In het Engels zijn er drie blogs over dit onderzoek. Eentje gaat over welke zenboeddhistische concepten er nu van belang waren tijdens de lockdown (https://religiousmatters.nl/zen-buddhism-going-online-iii-reshuffling-ideas/), eentje gaat over nieuwe rituelen (https://religiousmatters.nl/zen-buddhism-going-online-i-new-rituals/) en eentje over zenkloosters (https://religiousmatters.nl/zen-buddhism-going-online-ii-zen-buddhist-monasteries-in-the-netherlands/). Als je ze meteen alledrie wilt lezen, klik dan hier: https://religiousmatters.nl/tag/annewieke-vroom/

Annewieke Vroom is senior docent aan de afdeling Filosofie en Religiewetenschappen van de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in zenboeddhisme.