Terreur in Frankrijk

Vorige week bevestigde de Franse Raad van State de door de Franse regering genomen beslissing om het Collectif Contre l’Islamophobie (CCIF) te verbieden. Deze NGO richt zich op het bestrijden van islamofobie en staat Franse moslims bij die te maken hebben gekregen met discriminatie. Ze doet dat sinds een aantal maanden vanuit Brussel, onder de naam Collectif Contre l’Islamophobie en Europe, Collectief tegen Islamofobie in Europa, nadat het CCIF in 2020 op last van de minister van Binnenlandse Zaken werd ontbonden. De reden die daarvoor werd aangevoerd door de minister was dat het hier ging om een zogenaamde communautaristische NGO, die alleen toegankelijk was voor moslims, zich alleen inzette voor de eigen ‘communauté’ en zich op die manier afscheidde van de Franse samenleving.

Meerdere academici en activisten luidden de alarmklok. Ook Amnesty International sprak zich kritisch uit over deze beslissing. Want in hoeverre verschilde het CCIF van organisaties als SOS Racisme, LICRA of de Beweging tegen racisme en voor vriendschap tussen volkeren? Hoewel de organisatie zich specifiek richt op discriminatie van moslims, staat ze open voor leden met allerlei verschillende achtergronden. En behartigt de LICRA, de Internationale Liga tegen Racisme en Antisemitisme, niet vooral de belangen van Franse joden?

Nieuwe politiek

Het lijkt erop dat het CCIF een van de eerste slachtoffers was van de nieuwe politiek die president Emmanuel Macron oktober vorig jaar aankondigde. In de toespraak die hij toen hield kondigde hij een aantal maatregelen aan die met name op moslims zijn gericht: zo zijn er nieuwe regels voor het oprichten en besturen van een religieuze stichting, moeten verenigingen die subsidie aan willen vragen voortaan een contract tekenen waarin ze zich verplichten zich te houden aan ‘een gelijkwaardige behandeling van mannen en vrouwen, menselijke waardigheid en broederschap’ en is het verstrekken van maagdelijkheidscertificaten voortaan strafbaar. De lijst met redenen om een vereniging te ontbinden is ook uitgebreid.

Sinds Macron zijn toespraak hield zijn 89 moskeeën gecontroleerd door de Franse overheid. Een derde van die moskeeën is op last van de autoriteiten gesloten. In totaal hebben 24.000 controles plaatsgevonden in het kader van ‘de oorlog tegen de islamistische ideologie’ sinds het begin van zijn ambtstermijn. Dit ging vaak niet zachtzinnig. De directeur van een islamitische liefdadigheidsstichting twitterde een foto van zijn huis, dat volledig overhoop was gehaald, nadat een speciaal politieteam in alle vroegte zijn huis was binnengevallen. Ouders klaagden over de manier waarop koranlessen die op zaterdagochtend werden gehouden werden verstoord door ME-ers, die het leslokaal binnenvielen en de aanwezige kinderen de stuipen op het lijf joegen. Maar met leeftijd wordt geen rekening gehouden. Zo werd eerder al eens een 8-jarige jongen op het politiebureau verhoord, omdat hij had gezegd dat hij niet sympathiseerde met de vermoorde redacteuren van het satirische blad Charlie Hebdo, dat cartoons van profeet Mohammed had afgedrukt. “Wij verspreiden terreur onder hen die ons willen terroriseren”, zegt de minister van Binnenlandse Zaken.

Zorgen

Het is natuurlijk niet zo gek dat de Franse autoriteiten zich grote zorgen maken over extremisten. In Frankrijk vonden verschillende aanslagen plaats, waarbij veel slachtoffers vielen. Op dit moment vindt een wekenlang proces plaats over de aanslag in de Parijse concertzaal Bataclan. Die aanslagen werden allemaal gepleegd door mannen die zich beriepen op de islam. Maar wat opvalt als je naar de profielen van de daders kijkt: vrijwel niemand van hen ging naar de moskee. Vaak waren de daders al bekend bij de politie vanwege diefstal of de handel in hasj, en niet omdat ze in de gaten werden gehouden vanwege jihadistische ideeën. Soms zijn ze zich pas kort voor ze een aanslag pleegden in de islam gaan verdiepen. Een flagrant voorbeeld daarvan vormen twee veroordeelde Britse Syriëgangers, die het boek Islam for Dummies hadden aangeschaft. Ook de Frans-Algerijnse broers Kouachi, die de aanslag op Charlie Hebdo pleegden, stonden niet bekend als vrome moslims, maar als jongens die graag naar rap luisterden, alcohol dronken en wel van een jointje hielden.

De Franse politicoloog Olivier Roy stelt dan ook dat radicalisme tegenwoordig vaak een islamitisch tintje krijgt. Daarin verschilt hij van een aantal collega’s, en met name van zijn academische rivaal Gilles Kepel, die stellen dat de islam is geradicaliseerd. Het lijkt erop dat de laatste stroming de meeste invloed heeft op de Franse regering, die steeds extremere maatregelen neemt, waardoor alle moslims in een kwaad daglicht gesteld worden.

Ellen van de Bovenkamp is docent Islam & Arabisch aan de Universiteit Utrecht. Zij interesseert zich voor postkoloniale verhoudingen tussen Frankrijk, Marokko en Algerije en de invloed daarvan op de positie van migranten met een Noord-Afrikaanse achtergrond in Frankrijk. Foto: een moskee in Straatsburg (Bron: Pixabay)